دعوای نفقه زن و شوهر: هر آنچه باید بدانید

۱. نفقه چیست و شامل چه چیزهایی می‌شود؟

نفقه در قانون ایران به معنای تأمین کلیه نیازهای متعارف و متناسب با شأن زن است؛ از جمله مسکن، خوراک، پوشاک، اثاث منزل، درمان و حتی هزینه‌های بهداشتی و خدماتی. این حقوق به محض عقد دائم برای زن ایجاد می‌شود و مرد موظف به پرداخت آن است، مگر در موارد خاص که در ادامه توضیح خواهم داد.

۲. آیا زن باید برای دریافت نفقه، در خانه شوهر باشد؟

بر اساس قانون، زنی که از شوهر خود تمکین می‌کند (یعنی به‌طور متعارف به وظایف زناشویی و زندگی مشترک عمل می‌کند)، مستحق نفقه است. در صورتی که زن بدون دلیل موجه از زندگی مشترک خودداری کند، اصطلاحاً «ناشزه» شناخته می‌شود و ممکن است حق دریافت نفقه را از دست بدهد.

۳. دعوای نفقه دقیقاً چیست؟

دعوای نفقه دعوایی است که در آن زن (یا در برخی موارد نماینده او) با مراجعه به دادگاه خانواده، نسبت به مطالبه نفقه معوقه یا جاری از همسرش اقدام می‌کند. این دعوا ممکن است هم جنبه حقوقی داشته باشد (برای گرفتن حکم پرداخت) و هم جنبه کیفری (برای تعقیب مرد به‌خاطر ترک انفاق).

۴. مراحل قانونی دعوای نفقه چگونه است؟

برای طرح دعوای نفقه، ابتدا باید در سامانه ثنا ثبت‌نام کرده و از طریق دفاتر خدمات قضایی دادخواست خود را ثبت کنید. معمولاً در این دعوا، اسناد ازدواج، مدارک هویتی، گواهی تمکین و گاهی استعلام از مراجع دیگر مورد نیاز است. دادگاه پس از بررسی دلایل، حکم به پرداخت نفقه صادر می‌کند.

۵. نفقه معوقه چیست و چطور محاسبه می‌شود؟

نفقه معوقه به مبالغ نفقه‌ای گفته می‌شود که در گذشته پرداخت نشده‌اند. زن می‌تواند تا گذشته نامحدود، مادامی که تمکین کرده، نفقه مطالبه کند. در این‌جا دادگاه معمولاً با کمک کارشناس رسمی دادگستری مبلغ نفقه هر ماه را مشخص و مجموع آن را محاسبه می‌کند.

۶. نپرداختن نفقه چه مجازاتی دارد؟

بر اساس ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده، اگر مرد بدون دلیل موجه از پرداخت نفقه خودداری کند، زن می‌تواند شکایت کیفری بابت «ترک انفاق» مطرح کند. مجازات این جرم سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس تعزیری است. البته اگر مرد ثابت کند که توان مالی ندارد، ممکن است از مجازات معاف شود ولی بدهی نفقه همچنان به قوت خود باقی می‌ماند.

۷. آیا زن شاغل هم می‌تواند نفقه بگیرد؟

بله. اشتغال زن تأثیری بر حق نفقه او ندارد، مگر اینکه شغل زن با مصالح خانواده یا شأن شوهر ناسازگار باشد و این موضوع قبلاً شرط شده باشد. حتی اگر زن درآمد بالایی داشته باشد، باز هم مرد موظف به تأمین نفقه است.

۸. اگر مرد بگوید توان پرداخت نفقه را ندارد، تکلیف چیست؟

در این حالت، دادگاه وضعیت مالی مرد را بررسی می‌کند. اگر احراز شود که مرد توانایی مالی ندارد، ممکن است حکم به عدم محکومیت کیفری بدهد، ولی همچنان از نظر حقوقی بدهکار است. به بیان دیگر، ناتوانی مالی، مسئولیت را از بین نمی‌برد، فقط مجازات را ممکن است حذف کند.

۹. آیا نفقه فقط در زمان عقد دائم پرداخت می‌شود؟

بله. نفقه در عقد دائم الزامی است. در عقد موقت (صیغه)، نفقه در صورتی الزامی است که در ضمن عقد شرط شده باشد. در غیر این صورت، زن حق مطالبه نفقه ندارد مگر خلاف آن ثابت شود.

۱۰. توصیه من به زن یا شوهری که درگیر دعوای نفقه هستند

اگر در شرایط بحرانی و پرتنشی قرار دارید، پیش از هر تصمیم قانونی، از یک وکیل متخصص امور خانواده مشاوره بگیرید. دعوای نفقه ممکن است آغاز یک مسیر حقوقی طولانی باشد، پس بهتر است با آگاهی و آرامش وارد این فرآیند شوید. چه زن باشید و چه مرد، شفاف‌سازی حقوق و تکالیف، هم به شما و هم به طرف مقابل کمک می‌کند تا تصمیمات منطقی‌تری بگیرید.

---

نتیجه‌گیری

نفقه یک حق قانونی و مهم در روابط زناشویی است. بسیاری از اختلافات خانوادگی زمانی حاد می‌شوند که طرفین از حقوق خود آگاهی ندارند یا آن را نادیده می‌گیرند. به‌عنوان یک وکیل با بیش از ۱۰ سال تجربه و بیش از ۳۰۰ پرونده موفق در حوزه خانواده، توصیه من همیشه این است که قبل از اقدام به هر دعوایی، شرایط خود را بررسی و از متخصص مشورت بگیرید.

اگر نیاز به راهنمایی تخصصی دارید، می‌توانید از طریق بخش تماس با من در همین وب‌سایت، وقت مشاوره دریافت کنید.